ΤΡΕΧΟΥΝ ΟΙ ΟΦΘΑΛΜΙΑΤΡΟΙ … ΓΙΑ ΝΑ ΜΑΘΟΥΝ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ
Με στόχο να μάθουν οι Έλληνες ότι η ΔΩΡΕΑ Οφθαλμών ΔΕΝ γίνεται μόνο από ζώντα δότη (όπως απαιτείται για άλλα όργανα, νεφροί , καρδιά) αλλά ΚΑΙ από ΘΑΝΟΝΤΑ νεκρό δότη ΚΑΙ ότι η ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΚΕΡΑΤΟΕΙΔΟΥΣ χαρίζει φως ΚΑΙ ζωή στους συνανθρώπους μας που για διάφορους λόγους ( ασθένειες, τραυματισμούς, ατυχήματα) έχασαν το φως τους, κατεβαίνουν στο δρόμο οι Οφθαλμίατροι !
Αυτός ο πρωτοποριακός Αγώνας Δρόμου θα πραγματοποιηθεί στη Θεσσαλονίκη, το Σάββατο 28 Μαΐου 2016 στις 8.00 πμ με αφετηρία τον Ιστιοπλοϊκό Όμιλο και τερματισμό τον Λευκό Πύργο.
Σ΄ αυτήν την ξεχωριστή διαδρομή θα “τρέξουν” Οφθαλμίατροι, με προβλήματα κερατοειδούς φορώντας τις άσπρες τους ποδιές ή τις πράσινες του χειρουργείου αλλά και ασθενείς.
Οι γιατροί με αυτήν την συμβολική κίνηση θα βγουν στους δρόμους για να στείλουν ένα ηχηρό ανθρωπιστικό μήνυμα προς όλους τους Έλληνες ότι η ΔΩΡΕΑ οφθαλμών ΔΕΝ γίνεται από ΜΟΝΟ από ζώντα δότη αλλά και από ΝΕΚΡΟ δότη!
Ο Αγώνας Δρόμου ο οποίος τελεί υπό την Αιγίδα του Δήμου Θεσσαλονίκης, εντάσσεται στο πλαίσιο του 49ου Πανελλήνιου Οφθαλμολογικού Συνεδρίου που θα διεξαχθεί στην Θεσσαλονίκη από τις 26 έως τις 29 Μαΐου και οργανώνεται για 2η χρονιά από την Ελληνική Τράπεζα Οφθαλμών «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ- ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΓΕΩΡΓΑΡΙΟΥ» εις μνήμη του αείμνηστου Οφθαλμιάτρου Γρηγόρη Γεωργαρίου).
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Τράπεζα Οφθαλμών «Γρηγόρης Γεωργαρίου» ανήκει στα 10 πιο πρωτοποριακά Project της χώρας στο τομέα της Ιατρικής και Βιοτεχνολογίας με στόχο τον τετραπλασιασμό των Ελλήνων δωρητών σώματος. Η τράπεζα απέσπασε το πρώτο βραβείο στον διαγωνισμό καινοτομίας στην Υγεία «Innovation Project 2.0», που διοργανώνεται από τον Σύνδεσμο Φαρμακευτικών Εταιρειών Ελλάδας. Έχει στόχο την δημιουργία μοναδικών στον κόσμο προιόντων όπως μόσχευμα κερατοειδούς με ενδοσκελετό, δημιουργία ενδοφακού-τεχνητής ίριδας-μοσχεύματος με στήριξη χωρίς ράμματα και τη δημιουργία βιολογικών «φακών επαφής» για σύνθετα διαθλαστικά προβλήματα (π.χ. χρήση στο κερατόκωνο).
Ο Πρόεδρος της Ελληνικής Τράπεζας Οφθαλμών «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ- ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΓΕΩΡΓΑΡΙΟΥ» κ. Α. Χαρώνης και ο Πρόεδρος του 49ου Πανελλήνιου Οφθαλμολογικού Συνεδρίου κ. Θ. Βακάλης δήλωσαν « Με στόχο να νικήσει η ενημέρωση, ο αλτρουισμός και η αλληλεγγύη και να νικηθούν οι προκαταλήψεις, τα ταμπού και ο φόβος που πηγάζουν από την άγνοια, κατεβαίνουμε στο δρόμο για πούμε στον κόσμο ότι ΔΩΡΕΑ Οφθαλμών ΔΕΝ γίνεται μόνο από ζώντα δότη όπως απαιτείται για άλλα όργανα, νεφροί , καρδιά αλλά και από ΝΕΚΡΟ δότη. Δυστυχώς στην Ελλάδα λόγω έλλειψης οργανωμένων τραπεζών ιστικών μοσχευμάτων, αλλά και λόγω έλλειψης δωρητών, συνήθως τα μοσχεύματα προέρχονται από «τράπεζες οφθαλμών» του εξωτερικού. Είναι κρίμα να εισάγουμε μοσχεύματα από το εξωτερικό ενώ θα μπορούσαμε άνετα να καλύψουμε τις δικές μας ανάγκες και είναι επίσης κρίμα ενώ οι μεταμοσχεύσεις κερατοειδούς έχουν τα υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας, εκατοντάδες συνάνθρωποι μας να ταλαιπωρούνται και να ζουν στο σκοτάδι επειδή έτυχε για κάποιο λόγοι να χάσουν την όραση τους».
« Αν και κάθε Μεταμόσχευση είναι ένας Αγώνας Δρόμου για να ΧΑΡΙΣΟΥΜΕ το Φως ο δικός μας Αγώνας Δρόμου, δεν είναι μια ακόμη στερεότυπη αθλητική εκδήλωση γιατί πολύ απλά βασίζεται σε μια ριζοσπαστική εναλλακτική πρωτοβουλία που αφορά στην ενημέρωση και στην κοινωνική ευαισθητοποίηση. Οι πολίτες πρέπει να μάθουν ότι Δωρεά Οφθαλμών ΔΕΝ γίνεται MONO από ζώντα δότη αλλά KAI από ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΘΑΝΟΝΤΑ ΝΕΚΡΟ δότη. Επειδή ο αριθμός των συνανθρώπων μας που χρειάζονται ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΚΕΡΑΤΟΕΙΔΟΥΣ ολοένα αυξάνεται, έχουμε όλοι ηθικό και ανθρώπινο χρέος, να είμαστε αλτρουιστές και αλληλέγγυοι προς όλους εκείνους οι οποίοι είτε από ασθένειες, είτε από τραυματισμούς, είτε από ατυχήματα έχασαν το φως τους και περιμένουν ένα ΘΑΥΜΑ!!! Ας γίνουμε λοιπόν εμείς η αφορμή για το δικό τους ΘΑΥΜΑ » δήλωσε ο Μίλτος Μπαλίδης Χειρουργός Οφθαλμίατρος, Διδάκτωρ Πανεπιστήμιου, Πρόεδρος Εταιρείας Καταρράκτη και Διαθλαστικής Χειρουργικής Νοτιο – Ανατολικής Ευρώπης.
Η μυωπία είναι η συχνότερη διαθλαστική ανωμαλία, στην οποία το είδωλο ενός μακρινού αντικειμένου δεν εστιάζεται επάνω στον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού(ευκρινής εικόνα), αλλά σε απόσταση μπροστά από αυτόν. Οι λόγοι που συμβαίνει αυτό μπορεί να είναι είτε γιατί η διαθλαστική ισχύς του ματιού είναι μεγαλύτερη από την απαιτούμενη (διαθλαστική μυωπία λόγω αυξημένης κυρτότητας κερατοειδούς και διαθλαστικότητας φακού), είτε γιατί ο προσθιοπίσθιος άξονας του βολβού είναι μεγαλύτερος (αξονική μυωπία), καθώς και ο συνδυασμός τους. Αξονική είναι, συνήθως, η υψηλή μυωπία άνω των -6,00D.
Η μυωπία, σπανιότερα, εμφανίζεται πριν την ηλικία των 6 και θεωρείται οτι οφείλεται στην ανεπαρκή εμμετρωποίηση, δηλαδή στη φυσιολογική προγραμματισμένη ανάπτυξη του ματιού, ώστε το εισερχόμενο φως να εστιάζεται επάνω στον αμφιβληστροειδή. Συνηθέστερα, εμφανίζεται μετά τα 6 και θεωρείται οτι οφείλεται σε ανεπάρκεια κάποιων μηχανισμών να διατηρήσουν την εμμετρωπία, με αποτέλεσμα τα μάτια αυτά να συνεχίζουν να μεγαλώνουν και να γίνονται περισσότερο μυωπικά. Σύμφωνα με νέα δεδομένα, η διαδικασία αυτή, δύναται να εξελίσσεται έως και μια δεκαετία μετά την εφηβεία και είναι ο λόγος που συχνά η μυωπία υποτροπιάζει, ακόμη και στην περίπτωση που γίνει πρόωρα διαθλαστική επέμβαση για τη διόρθωσή της. Κατά κύριο λόγο, η μυωπία γίνεται αντιληπτή όταν ο παιδί ξεκινά το σχολείο, όπου οι ανάγκες για μακρινή όραση είναι μεγαλύτερες, οπότε συνταγογραφούνται μυωπικά γυαλιά που βελτιώνουν την οπτική οξύτητα. Ωστόσο δεν σταματούν την εξέλιξη της μυωπίας, η οποία θα ακολουθήσει την πορεία της, όπως αναφέρθηκε, είτε το παιδί φορά τα γυαλιά του, είτε όχι.
Σήμερα η μυωπία συνιστά ένα παγκόσμιο κοινωνικό πρόβλημα υγείας, με ραγδαία αυξανόμενη επίπτωση σε ορισμένες περιοχές και ομάδες πληθυσμών, που αγγίζει το 80-90% του εφηβικού αστικού πληθυσμού στην Νοτιοανατολική Ασία και το 40% του γενικού πληθυσμού στις Η.Π.Α. Σύμφωνα με νέες μελέτες, προβλέπεται οτι έως το 2050, το 49,8% του παγκόσμιου πληθυσμού θα έχει μυωπία και σχεδόν το 10% θα έχει υψηλή μυωπία (έως -5,00D και άνω)! Είναι δεδομένο οτι ο ολοένα αυξανόμενος αριθμός νέων ασθενών δημιουργεί ιδιαίτερα υψηλές απαιτήσεις για έγκαιρη διόρθωση της μυωπίας (γυαλιά, φακοί επαφής, διαθλαστική επέμβαση) προκειμένου να λειτουργεί φυσιολογικά στην καθημερινότητά του. Πόσο μάλλον, όταν τα υψηλά μυωπικά μάτια σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο οφθαλμικών επιπλοκών (πρώιμη συναίρεση υαλοειδούς, αποκόλληση-εκφύλιση αμφιβληστροειδούς, γλαύκωμα, ωχρόπαθεια κ.α.) Γίνεται κατανοητή επομένως, η παγκόσμια ανησυχία που εγείρει το φαινόμενο αυτό, καθιστώντας δε ταυτόχρονα αναγκαία τη πρόληψη της μυωπίας από την παιδική ηλικία.
Η σύγχρονη έρευνα στον τομέα της πρόληψης/καθυστέρησης της μυωπίας, έχει ήδη αρχίσει να στοιχειοθετεί συγκεκριμένες στρατηγικές, με πειραματική εφαρμογή σε μεγάλες ομάδες παιδιών σε όλο τον κόσμο.
Η επίδραση του περιβάλλοντος: Έχει επιβεβαιωθεί σε πολλές εργασίες, οτι τα παιδιά που βρίσκονται έξω, στο φυσικό φως της ημέρας για 3,5-4 ώρες/ ημέρα, έχουν μικρότερη πιθανότητα να αναπτύξουν μυωπία μεγαλώνοντας. Επίσης, φαίνεται οτι απαιτείται μεγάλη φωτεινότητα (10.000 lux) στο περιβάλλον εργασίας για να επιβραδύνει την εξέλιξη της μυωπίας, με δεδομένο οτι μια καλά φωτισμένη σχολική τάξη έχει φωτεινότητα το πολύ 800 lux. Το πως ακριβώς επιδρά το φως στην πρόληψη/επιβράδυνση της μυωπίας δεν είναι ακόμη εξακριβωμένο, έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες: [dioptricspacetheory – διαφορές στην αφεστίαση(defocus) μακρινών αντικειμένων έξω και σε κλειστό χώρο], [light–dopaminetheory – το φως της ημέρας εκλύει ντοπαμίνη στον αμφιβληστροειδή και αναστέλλει την αύξηση του βολβού]. Το πιθανότερο είναι οτι οφείλεται σε συνδυασμό παραγόντων, τόσο φωτεινότητας όσο και γενετικής προδιάθεσης, καθώς έχουν ταυτοποιηθεί γονίδια συσχετιζόμενα με τη μυωπία.
Κοντινή εργασία – εκπαίδευση: Εργασίες υποδεικνύουν οτι τα παιδιά που αφιερώνουν περισσότερο χρόνο σε κοντινή εργασία όπως διάβασμα, γράψιμο, παιχνίδια σε υπολογιστή, έχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν μυωπία, ειδικά όταν αυτό συνδυάζεται με μειωμένο χρόνο έξω, οικογενή προδιάθεση, πολύωρη εκπαίδευση και αστικό περιβάλλον. Ο χρόνος της κοντινής εργασίας όμως, δεν είναι ικανός να προβλέψει τη μελλοντική ανάπτυξη μυωπίας. Φαίνεται πως η ανακριβής εστίαση κατά το διάβασμα (προσαρμοστικό lag) είναι παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση μυωπίας, ωστόσο η διόρθωση του lag με κοντινά γυαλιά επηρεάζει ελάχιστα την εξέλιξή της. Επομένως, η χρήση των κοντινών γυαλιών παρέχει πιο άνετο διάβασμα σε μυωπικά μάτια, αλλά δεν υπάρχει καμία απόδειξη οτι η αποφυγή του διαβάσματος θα αποτρέψει την εμφάνιση μυωπίας. Τα εξαιρετικά δημοφιλή στα παιδιά ηλεκτρονικά μέσα (tablets, κινητά, υπολογιστές) δυσχεραίνουν ακόμη περισσότερο την πρόληψη/επιβράδυνση της μυωπίας, αν και η «επιδημία» της άρχισε πριν την ευρεία εξάπλωσή τους.
Η εφαρμογή ατροπίνης: Η υποθετική δράση της ατροπίνης στην πρόληψη/επιβράδυνση της μυωπίας είναι ήδη γνωστή αρκετά χρόνια και χρησιμοποιείται επιτυχώς κυρίως σε περιοχές που παρουσιάζουν υψηλή επίπτωση (Κίνα, Ταιβάν, Σιγκαπούρη). Έχουν ολοκληρωθεί μελέτες (ATOM 1, ATOM 2) που τεκμηριώνουν την ασφαλή και αποτελεσματική χρήση της ατροπίνης στην πρόληψη της εξέλιξης της μυωπίας. Βάσει αυτών, η εφαρμογή ατροπίνης σε πολύ χαμηλή συγκέντρωση (0,01% με δοσολογία μία σταγόνα το βράδυ), σε παιδιά ηλικίας 6-12 ετών με μυωπία από -1,0D έως -6,0D, επιβραδύνει την αύξηση της μυωπίας και σταθεροποιεί το αξονικό μήκος του βολβού σε βάθος διετίας. Το αποτέλεσμα φαίνεται να διατηρείται χωρίς υποτροπή (rebound effect) για τουλάχιστον ένα έτος, ίσως και περισσότερο. Ο μηχανισμός δράσης της ατροπίνης δεν είναι ακριβώς γνωστός. Υποθέτουμε οτι επιβραδύνει την επιμήκυνση του ματιού δρώντας άμεσα στο σκληρό χιτώνα του βολβού ή σε υποδοχείς του αμφιβληστροειδούς και όχι με την κατάργηση της προσαρμογής. Η ατροπίνη σε συγκέντρωση 0,01% βρέθηκε να έχει τις ελάχιστες οφθαλμικές παρενέργειες, καθώς η μυδρίαση που προκαλεί είναι μικρή (<1mm) και δεν επιφέρει συμπτώματα φωτοευαισθησίας, θολερότητας στην κοντινή όραση και δε διαταράσσει την οπτική συμεριφορά των παιδιών. Έχει δοκιμαστεί παρόμοιος φαρμακευτικός παράγοντας με την ατροπίνη, η πιρενζεπίνη, αλλά, συγκριτικά, ήταν λιγότερο αποτελεσματικός και με περισσότερες οφθαλμικές παρενέργειες. Ωστόσο, καμία απο τις παραπάνω φαρμακευτικές θεραπείες δεν έχει λάβει ακόμη επίσημα έγκριση απο το FDA στις Η.Π.Α και απαιτούνται μεγαλύτερες μελέτες, σε περισσότερες χώρες, για να εγκριθεί η χρήση τους.
Νέου τύπου φακοί γυαλιών και φακοί επαφής: Η σύγχρονη θεωρία υποστηρίζει οτι το αξονικό μήκος του βολβού αυξάνεται όταν το φως εστιάζεται λίγο πιο πίσω (περιφερική υπερμετρωπία-hyperopicdefocus) στην περιφέρεια του αμφιβληστροειδούς. Για τον λόγο αυτό, έχουν σχεδιαστεί νέοι ειδικοί φακοί γυαλιών (MyoVisionTM) που παρέχουν καθαρή μακρινή όραση στο κέντρο τους, αλλά δημιουργούν περιφερική μυωπία (myopicdefocus), πετυχαίνοντας μείωση του αξονικού μήκους έως 30%. Στην ίδια αρχή στηρίζονται και οι διπλοεστιακοί-πολυεστιακοί φακοί γυαλιών (Βifocal and Progressive Addition Lens), γνωστοί στούς πρεσβύωπες, όπου η κεντρική περιοχή δίνει καθαρή μακρινή όραση και η περιφέρεια δημιουργεί myopic defocus. Επίσης, έχουν κατασκευαστεί και αντίστοιχοι φακοί επαφής (MiSight) που στηρίζονται στην αρχή της περιφερικής μυωπίας. Οι φακοί αυτοί εφαρμόζονται κατά τη διάρκεια της ημέρας, γίνονται καλά ανεκτοί και πετυχαίνουν να επιβραδύνουν την εξέλιξη της μυωπίας στα παιδιά, αν και δεν υπάρχουν δημοσιοποιημένες ακόμη μελέτες. Επομένως, είναι σαφές και έχει αποδειχθεί, οτι τα απλά μονοεστιακά μυωπικά γυαλιά που χορηγούνται έως και σήμερα, συνήθως υποδιορθώνοντας τη μυωπία, δεν επιβραδύνουν ή μπορεί και να αυξάνουν την εξέλιξή της, γιατί δεν παρέχουν την εστιακότητα που αναφέρθηκε παραπάνω.
Ορθοκερατολογία (Ortho–K): Προκείται για εγκεκριμένη (για ειδικούς τύπους φακών) από το FDA θεραπεία , που η αποτελεσματικότητά της στην πρόληψη/επιβράδυνση της μυωπίας φτάνει στο 55% , όπως έχει αποδειχθεί σε σειρά μελετών. Ορθοκερατολογικοί φακοί επαφής (τύπου Rigid Gas Permeable) εφαρμόζονται στο παιδί κατά τη διάρκεια της νύχτας, προκαλώντας αλλάγη στο σχήμα του κερατοειδούς και διορθώνοντας προσωρινά τη μυωπία του. Αφαιρούνται την ημέρα και επιτρέπουν στο παιδί να βλέπει καθαρά μακρινά αντικείμενα, ήδη από την πρώτη εβδομάδα, χωρίς τη χρήση μυωπικών γυαλιών καθ’όλη τη διάρκεια της. Το οπτικό αποτέλεσμα είναι το ίδιο με τα νέου τύπου γυαλιά που αναφέρθηκαν παραπάνω, καθώς οι ορθοκερατολογικοί φακοί διορθώνουν την κεντρική μυωπία και αφήνουν περιφερική μυωπία, πετυχαίνοντας να αναστείλλουν την εξέλιξή της. Οι περιορισμοί που σχετίζονται με τη χρήση τους περιλαμβάνουν:
Τον κίνδυνο οφθαλμικών μολύνσεων
Τη συνολική διάρκεια της θεραπείας: οι Ortho-K φακοί εφαρμόζονται μακροπρόθεσμα (τουλάχιστον δύο έτη σε μελέτες), γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο μολύνσεων και μειώνει τη γενικότερη συμμόρφωση του παιδιού, που γίνεται δυσκολότερη όσο μικρότερη είναι η ηλικία του.
Τη διάρκεια του αποτέλεσματος: Το αποτέλεσμα δεν είναι μόνιμο και ο κερατοειδής επιστρέφει στο αρχικό του σχήμα σε περίπου επτά ημέρες μετά τη διακοπή των φακών.
Συμπερασματικά, οι γνώσεις μας σχετικά με την προέλευση και εξέλιξη της μυωπίας σε σχέση με διάφορους γενετικούς, περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς και άλλους παράγοντες, έχουν αυξηθεί σημαντικά. Οι νέοι μύωπες αυξάνονται παγκοσμίως και είναι βέβαιο οτι ένα ποσοστό θα αναπτύξει υψηλή και εκφυλιστική μυωπία με δυνητικά σοβαρές επιπλοκές. Η προσέγγιση της μυωπίας από τον οφθαλμίατρο οφείλει να αλλάξει, καθώς καλείται να ενσωματώσει τη σύγχρονη έρευνα στην καθημερινή πρακτική. Αυτό περιλαμβάνει την έγκαιρη εξέταση/παρακολούθηση των μικρών παιδιών με μυωπία, τη σωστή συμβουλευτική και την εφαρμογή εγκεκριμένων θεραπειών, με στόχο την επιβράδυνση της εξέλιξης της. Η έρευνα συνεχίζεται και ο ολοένα μεγαλύτερος αριθμός ολοκληρωμένων μελετών, θα συνεισφέρει μελλοντικά στην καθιέρωση ενός παγκόσμιου “πρωτόκολλου μυωπίας”, με ευρεία αποδοχή και εφαρμογή.
Οι φακοί επαφής είναι οπτικές συσκευές που χρησιμοποιούνται για διαθλαστικούς (μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμός), κοσμητικούς και θεραπευτικούς σκοπούς, παρέχοντας μια τεχνητή πρόσθια επιφάνεια μπροστά απο τον κερατοειδή χιτώνα του ματιού. Είναι εξαιρετικά διαδεδομένοι παγκοσμίως καθώς μειώνουν την εξάρτηση απο τα γυαλιά προσφέροντας ευρύτερο οπτικό πεδίο και συχνά καλύτερη και σταθερότερη οπτική οξύτητα σε σχέση με τα γυαλιά. Ο ιδανικός φακός επαφής θα πρέπει να εξασφαλίζει άριστη ποιότητα όρασης, να είναι καλά ανεκτός και συμβατός με την οφθαλμική επιφάνεια προσφέροντας άνεση στο χρήση για τουλάχιστον 8 ώρες συνεχούς χρήσης.
Οι κατηγορίες των φακών επαφής που χρησιμοποιούνται σήμερα, με βάση την εφαρμογή τους και το υλικό κατασκευής τους, είναι οι εξής:
Μαλακοί (soft): είναι το συνηθέστερο είδος φακού με ευρεία χρήση. Κατασκευάζονται από πολυμερή υδρογέλης (HEMA) ενώ οι νεότεροι από συνδυασμό υδρογέλης-σιλικόνης. Εμφανίζουν υψηλή διαπερατότητα οξυγόνου (Dk/t: 70 έως >100), ιδιαίτερα οι νεότεροι φακοί των οποίων η αεροδιαπερατότητα είναι έως έξι φορές μεγαλύτερη. Επίσης, διαθέτουν υψηλή περιεκτικότητα σε νερό και γενικά είναι εξαιρετικά ανεκτοί στην πλειονότητα των χρηστών. Μειονεκτούν όμως στο γεγονός ότι είναι περισσότερο ασταθείς στο μάτι και έχουν την τάση να συγκεντρώνουν περισσότερα υπολείμματα και βακτήρια απο τους ημίσκληρους αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο οφθαλμικών μολύνσεων. Οι μαλακοί φακοί ως εκτούτου είναι αυστηρά ιατρικό εξάρτημα με δυνητικές καταστροφικές επιπλοκές και όχι απλά αξεσουάρ μόδας. Διατίθενται σε διάφορους υποτύπους, είναι οικονομικοί, ωστόσο είναι ευάλωτοι στη φθορά. Ειδικά για τον κερατόκωνο οι «μαλακοί» φακοί είναι συνήθως τριπλάσιου πάχους του φυσιολογικού και ως εκτούτου η άνεση στην χρήση τους είναι συχνά αντίστοιχα μειωμένη. Η εξέλιξη των μαλακών φακών είναι συνεχής. Ο ενημερωμένος οφθαλμίατρος έχει πια πρόσβαση σε πολυεστιακούς μαλακούς φακούς που μπορούν σε συγκεκριμένους ασθενείς (όχι σε όλους!) , ανάλογα με τα ευρήματά τους απο την δυναμική κορομετρία, να εξυπηρετήσουν ασθενείς με πρεσβυωπία καλύτερα απο την κλασική προσέγγιση της μεθόδου της μονοεστίασης (monovision). Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι θεραπευτικοί μαλακοί φακοί επαφής ανάσχεσης της αύξησης της μυωπίας στα παιδιά, αν και την στιγμή αυτή η ευρεία χρήση τους δεν είναι ακόμα πιστοποιημένη όσον αφορα στην αποτελεσματικότητά τους.
Ημίσκληροι (Rigid Gas Permeable-RGP) : Κατασκευάζονται απο μίγμα υλικών (πλαστικό, σιλικόνη, φλουοροπολυμερή), έχουν υψηλή διαπερατότητα οξυγόνου (Dk/t: 40 έως >100) και χαμηλή περιεκτικότητα σε νερό και στηρίζονται αποκλειστικά στον κερατοειδή (είναι δηλαδή σαφώς μικρότερης διαμέτρου από τους μαλακούς) . Το όνομα τους είναι παραπλανητικό αφού όλοι οι «ημίσκληροι» είναι άκαμπτης, και σταθερής γεωμετρίας. Οι ημίσκληροι είναι πράγματι μακροσκοπικά …μισής διαμέτρου των σκληρικών που περιγράφονται παρακάτω. Η σωστή εφαρμογή τους από ειδικευμένο στην συγκεκριμένη διαδικασία επαγγελματία της όρασης είναι η απαραίτητη προυπόθεση για την σωστή οπτική συμπεριφορά και άνεση στην καθημερινή τους χρήση. Γενικα, χρειάζονται μικρή περίοδο προσαρμογής, ενώ φθείρονται πιο δύσκολα απο τους μαλακούς και συγκεντρώνουν λιγότερα υπολείμματα (μικρότερος κίνδυνος μολύνσεων). Προτιμώνται σε περιπτώσεις υψηλού/ανώμαλου αστιγματισμού διότι παρέχουν πολύ καλύτερο οπτικό αποτέλεσμα από τους συμβατικούς μαλακούς φακούς. Αντικαθίστανται συνήθως ετησίως και έχουν μικρότερο μακροπρόθεσμο κόστος. Παρόλα αυτά, αν η εφαρμογή δεν είναι ικανοποιητική ο φακός ενδεχομένως να καταπονήσει μηχανικά τον κερατοειδή και να επιδεινώσει π.χ. ένα κερατοκωνικό ασθενή. Επίσης, χρησιμοποιούνται για την επιλεκτική τροποποίηση των οπτικών ιδιοτήτων του κερατοειδούς κατά την κατάκλιση (μέθοδος ορθοκερατολογίας –ιδιαίτερα στα παιδιά) καθώς και τελευταία προεγχειρητικά της διαδικασίας ενδυνάμωσης του κερατοειδούς με διασύνδεση κολλαγόνου για καλύτερα αποτελέσματα. (ΑthensVision Triple Crosslinking Procedure).
Υβριδικοί (Hybrid): Νεότερης γενιάς φακοί επαφής που συνδυάζουν κεντρικό σκληρό αεροδιαπερατό τμήμα (RGP) με μαλακή (soft skirt) περιφέρεια. Συνεπώς, θεωρητικά προσφέρουν τόσο τη σταθερότητα και την ανώτερη ποιότητα όρασης των RGP, όσο και την άνεση των μαλακών. Εφαρμόζονται με άριστα αποτελέσματα για τη διόρθωση μυωπίας, υπερμετρωπίας, αστιγματισμού (ομαλού και ανώμαλου – τορικοί φακοί) καθώς και πρεσβυωπίας (διαθέσιμοι σε πολυεστιακό τύπο). Είναι κατάλληλοι για εφαρμογή σε περιπτώσεις κερατόκωνου και σε άλλες ανωμαλίες του κερατοειδούς. Το κόστος τους είναι προσιτό, έχουν υψηλή αεροδιαπερατότητα αντίστοιχη των RGP, με μικρή περίοδο εκμάθησης στην εφαρμογή τους. Αντικαθίστανται συνήθως ετησίως.
Σκληρικοί (Scleral): Μεγάλης διαμέτρου (23-25mm) φακοί επαφής που κατασκευάζονται απο ειδικά υλικά (PMMA, σιλικόνη) και εφαρμόζουν στο σκληρό χιτώνα του ματιού καλύπτωντας πλήρως τον κερατοειδή. Η εφαρμογή τους είναι δυσκολότερη από τους υπόλοιπους τύπους, απαιτεί εκμάθηση από ειδικό εφαρμοστή και παρακολούθηση. Έχουν ένδειξη κυρίως για σοβαρές ανωμαλίες του κερατοειδούς, καθώς και σε σοβαρές παθήσεις της οφθαλμικής επιφάνειας και λιγότερο για καθημερινή απλή χρήση. Είναι καλά ανεκτοί (Dk/t εως 40), προσφέροντας άριστη οπτική ποιότητα, το δε κόστος τους είναι μεγαλύτερο από τους υπόλοιπους. Αντικαθίστανται συνήθως καθε 2-3 χρόνια.
Όσον αφορά τη διάρκεια εφαρμογής τους, οι φακοί επαφής είναι διαθέσιμοι ως:
Ημερήσιοι: Εφαρμόζονται κάποιες ώρες την ημέρα, αφαιρούνται το βράδυ και αντικαθίστανται με νέο, ανάλογα με τις ανάγκες του χρήστη. Η εφαρμογή τους εκ νέου στον οφθαλμό ενέχει αυξημένο κίνδυνο μόλυνσης.
Παρατεταμένης χρήσης: Επιτρέπεται η συνεχόμενη εφαρμογή τους και κατά τη διάρκεια της νύχτας, αλλά πρέπει να αφαιρούνται τουλάχιστον ανά εβδομάδα για καθαρισμό και αποστείρωση. Έχει εγκριθεί η χρήση φακών υδρογέλης-σιλικόνης με πολύ υψηλή αεροδιαπερατότητα (Dk/t: >100) για έως και 30 ημέρες συνεχόμενα. Δεν προτείνονται ευρέως διότι έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο μολύνσεων.
Ως προς την διαθεσιμότητα, οι αναλώσιμοι φακοί επαφής (disposable wear lenses) αποτελούν μια πρακτική, αλλά μακροπρόθεσμα, υψηλότερου κόστους λύση. Συνιστάται να αφαιρούνται το βράδυ για καθαρισμό, ενώ αντικαθίστανται σε ημερήσια, εβδομαδιαία, δεκαπενθήμερη ή μηνιαία βάση. Είναι προτιμότεροι σε οφθαλμούς που εμφανίζουν συχνά αλλεργίες και έχουν την τάση να δημιουργούν εναποθέσεις.
Άλλες κατηγορίες φακών είναι:
Έγχρωμοι Φακοί Επαφής: Χρησιμοποιούνται είτε για αισθητικούς λόγους είτε ταυτόχρονα και για τη διόρθωση διαθλαστικών ανωμαλιών. Είναι διαθέσιμοι σε διάφορες αποχρώσεις.
Πρεσβυωπικοί Φακοί Επαφής: Στο πρότυπο των πολυεστιακών γυαλιών, οι φακοί αυτοί (διπλοεστιακοί-πολυεστιακοί) έχουν σχεδιαστεί κατάλληλα ώστε να εξασφαλίζουν ικανοποιητική οπτική απόδοση σε μακρινές, ενδιάμεσες και κοντινές αποστάσεις με δυνατότητα διόρθωσης και του αστιγματισμού. Η οπτική τους απόδοση δεν είναι πάντα ισότιμη των μονοεστιακών φακών. Είναι διαθέσιμοι τόσο σε μαλακό, όσο και σε RGP τύπο, ενώ είναι απαραίτητη η σωστή ενημέρωση του ασθενούς, ειδικά κατά την πρώτη εφαρμογή τους, καθώς απαιτείται συνήθως μια περίοδος εκμάθησης.
Συνοψίζοντας, η επιλογή του τύπου του φακού καθορίζεται απο τις ανάγκες, την ασφάλεια, την οπτική απόδοση και την οικονομική δυνατότητα του χρήστη. Είναι σημαντικό οι χρήστες των φακών επαφής να μην κάνουν κατάχρηση στις ώρες εφαρμογής, να τηρούν σχολαστικά τους κανόνες υγιεινής και αποθήκευσης των φακών, και να αναφέρουν στον ειδικό οποιαδήποτε επίπτωση/επιπλοκή παρουσιαστεί ακόμη και μακροπρόθεσμα. Σε κάθε περίπτωση αφαιρούμε το συντομότερο τους φακούς επαφής και αποφεύγουμε να προσθέτουμε αυθαίρετα κολλύρια ή νερό βρύσης, πριν εκτιμηθεί το πρόβλημα απο τον ειδικό. Συστήνουμε να μην απορρίπτεται ο φακός σε περίπτωση που χρειαστεί να γίνει καλλιέργεια για ανίχνευση του μολυσματικού παράγοντα και αναλόγως να τροποποιείται η φαρμακευτική θεραπεία σε περίπτωση μολύνσεων.
Ο Χειρουργός Οφθαλμίατρος κ. Θεόδωρος Φιλιππόπουλος αναπτύσσει τις σύγχρονες διαγνωστικές δοκιμασίες που εφαρμόζονται στο γλαύκωμα καθώς και σε άλλες παθήσεις του οπτικού νεύρου στο συνέδριο Γλαυκώματος που διοργανώθηκε στην Αθήνα.
