Ο οφθαλμός έχει το σχήμα μιας μπάλας που αποτελείται από ένα τοίχωμα τριών χιτώνων που περιβάλλουν μια κοιλότητα που πληρείται από μια διαυγή ζελατινούχο ουσία. Ο εσωτερικός χιτώνας είναι ο αμφιβληστροειδής, ένας φωτοευαίσθητος χιτώνας που προσλαμβάνει τα ερεθίσματα και τα διαβιβάζει στον εγκέφαλο. Ο ενδιάμεσος χιτώνας καλείται ραγοειδής. Ο εξωτερικός είναι ο σκληρός, ο λευκός χιτώνας που είναι άμεσα ορατός και επενδύει το εξωτερικό του οφθαλμού. Ραγοειδίτιδα είναι η φλεγμονή του ραγοειδούς χιτώνα.
Λειτουργίες του ραγοειδούς
Ο ραγοειδής περιλαμβάνει πολλά αιμοφόρα αγγεία – αρτηρίες, φλέβες και τριχοειδή – που «κουβαλούν» αίμα προς και από το μάτι. Με το τρόπο αυτό συντηρεί πολλά ζωτικά κέντρα του οφθαλμού (όπως π.χ. ο αμφιβληστροειδής). Φλεγμονή του ραγοειδούς μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στην όραση μας.
Συμπτώματα ραγοειδίτιδας
Ευαισθησία στο φως
Θολή όραση
Πόνος
Μυγάκια
Ερυθρότητα των ματιών
Η ραγοειδίτιδα μπορεί να εμφανιστεί απότομα με οφθαλμικό πόνο, ερυθρότητα, ή και θόλωση της όρασης. Μια περίπτωση απλής «κοκκινίλας» του ματιού μπορεί να υποκρύπτει ένα σοβαρό πρόβλημα ραγοειδίτιδας. Για το λόγο αυτό εάν το μάτι σας κοκκινήσει θα πρέπει να επικοινωνήσετε με τον οφθαλμίατρο σας.
Αιτίες πρόκλησης ραγοειδίτιδας
Ο ραγοειδίτιδα έχει πολλές αιτίες:
Ιος (π.χ. έρπης, ζωστήρας, ανεμευλογιά κ.α.)
Μύκητας (π.χ. ιστοπλάσμωση)
Παράσιτο (π.χ. τοξοπλάσμωση)
Συστηματική πάθηση ( π.χ. αρθρίτιδα, παθήσεις κολλαγόνου, σαρκοείδωση κ.α.)
Τραύμα
Στις περισσότερες περιπτώσεις ραγοειδίτιδας η αιτία παραμένει αδιευκρίνιστη.
Διάγνωση ραγοειδίτιδας
Μια πλήρης οφθαλμολογική εξέταση είναι εξαιρετικά σημαντική όταν εμφανιστούν συμπτώματα. Εάν η φλεγμονή στο εσωτερικό του ματιού δεν αντιμετωπισθεί σωστά μπορεί να προκαλέσει μόνιμα και σοβαρά προβλήματα οράσεως. Ο οφθαλμίατρος σας θα εξετάσει το εσωτερικό του οφθαλμού σας και πιθανόν να προτείνει μια σειρά παρακλινικών εξετάσεων προκειμένου να φθάσει στη σωστή διάγνωση και να προγραμματίσει τη θεραπευτική σας αντιμετώπιση. Καθώς η ραγοειδίτιδα σχετίζεται συχνά με άλλες συστηματικές παθήσεις ο οφθαλμίατρος σας πιθανόν να θελήσει να συμβουλευτεί τον γενικό σας παθολόγο ή άλλον ειδικό.
Τύποι ραγοειδίτιδας
Ανάλογα με το ποιό μέρος του ραγοειδούς εντός του οφθαλμού φλεγμαίνει, υπάρχουν διαφορετικοί τύποι ραγοειδίτιδας. Όταν η φλεγμονή αφορά το πρόσθιο τμήμα του οφθαλμού (ίριδα) καλείται ιρίτιδα ή πρόσθια ραγοειδίτιδα. Η ιρίτιδα έχει συχνά απότομη έναρξη και διαρκεί 6-8 εβδομάδες. Η φλεγμονή του μέσου τμήματος του ραγοειδούς καλείται κυκλίτιδα ή ενδιάμεση ραγοειδίτιδα. Η κυκλίτιδα επηρεάζει τον μυ της προσαρμογής του φακού του ματιού. Φλεγμονή του οπισθίου τμήματος του ραγοειδούς καλείται οπίσθια ραγοειδίτιδα ή χοριοειδίτιδα. Η χοριοειδίτιδα συχνά διαδράμει μια περισσότερο χρόνια πορεία.
Θεραπεία ραγοειδίτιδας
Η ραγοειδίτιδα είναι μια σοβαρή οφθαλμική πάθηση που απαιτεί άμεση και σωστή αντιμετώπιση από οφθαλμίατρο εξειδικευμένο στις οφθαλμικές φλεγμονές. Τοπικά κολλύρια κορτιζόνης συχνά αποτελούν τη θεραπεία πρώτης γραμμής για περιστατικά πρόσθιας και ενδιάμεσης ραγοειδίτιδας. Για περιστατικά οπίσθιας ραγοειδίτιδας, καθώς και περισσότερο βαριές φλεγμονές, συχνά απαιτείται η συστηματική χορήγηση κορτιζόνης ή και ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων. Αυτή συμπληρώνεται από περιοφθαλμικές ή ενδοφθάλμιες ενέσεις κορτιζόνης. Νεότερες μελέτες αναδεικνύουν επίσης το θεραπευτικό ρόλο ενθεμάτων βραδείας αποδέσμευσης κορτιζονούχων σκευασμάτων, καθώς και το ρόλο συστηματικών βιολογικών παραγόντων.
Η ραγοειδίτιδα σχετίζεται ακόμη με τις ακόλουθες οφθαλμικές επιπλοκές:
Γλαύκωμα
Καταρράκτης
Νεοαγγείωση
Βλάβες του αμφιβληστροειδούς
Οι επιπλοκές αυτές αντιμετωπίζονται ξεχωριστά με κολλύρια ή συμβατικές οφθαλμικές επεμβάσεις.
Εάν εμφανίσετε ένα «κόκκινο μάτι» που δεν υποχωρεί σε ένα λογικό χρονικό διάστημα πρέπει να επικοινωνήσετε με τον οφθαλμίατρο σας.
Φλεβική απόφραξη αμφιβληστροειδούς συμβαίνει όταν αποκλειστεί μια φλέβα στο πίσω μέρος του ματιού μας.
Ο αμφιβληστροειδής είναι ένας φωτοευαίσθητος χιτώνας που πληρεί το εσωτερικό του ματιού. Μετατρέπει το φωτεινό ερέθισμα σε ηλεκτρικό σήμα που διαβιβάζεται μέσω του οπτικού νεύρου στον εγκέφαλο, όπου το σήμα αυτό γίνεται αναγνωρίσιμο ως εικόνα.
Η απόφραξη μιας φλέβας του αμφιβληστροειδούς διαταρράσει τη λειτουργία του. Παρεμποδίζει τη παροχέτευση του φλεβικού αίματος απ’το μάτι προς τη συστηματική κυκλοφορία, δημιουργεί φλεβική στάση και συμφόρηση στην αιμάτωση του ματιού με συνοδές αιμορραγίες και διαρροή υγρού εντός του αμφιβληστροειδούς.
Υπάρχουν δυο τύποι απόφραξης:
Κεντρική απόφραξη φλέβας (ΚΑΦ), όταν αποκλείεται η κεντρική φλέβα του αμφιβληστροειδούς (στο επίπεδο του οπτικού νεύρου)
Περιφερική απόφραξη φλέβας (ΠΑΦ), όταν αποκλείεται ένα ή και περισσότερα μικρότερα περιφερικά φλεβικά στελέχη του αμφιβληστροειδούς
Ποιοι ασθενείς είναι σε κίνδυνο να εμφανίσουν φλεβική απόφραξη;
Κάποιες παθήσεις αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης φλεβικής απόφραξης:
σακχαρώδης διαβήτης
γλαύκωμα
υπέρταση
υπερλιπιδαιμία
αθηρωμάτωση / αρτηριοσκλήρυνση
διαταραχές πηκτικότητας του αίματος
Σημειώνεται ότι αν εμφανιστεί φλεβική απόφραξη στο ένα μάτι, τότε υπάρχει στατιστικά αυξημένος κίνδυνος προσβολής του άλλου ματιού στο μέλλον (της τάξης του 10%).
Επιπλοκές και τα συμπτώματα μιας φλεβικής απόφραξης
Οίδημα ωχράς κηλίδας
Αν αιματικά στοιχεία ή υγρό διαρρεύσουν εντός της κεντρικής περιοχής του αμφιβληστροειδούς που καλείται ωχρά κηλίδα προκαλείται πάχυνση (οίδημα) και δυσλειτουργία της περιοχής αυτής. Η κεντρική όραση γίνεται θολή και η ικανότητα να διακρίνετε λεπτομέρειες χάνεται.
Ανάπτυξη παθολογικών «νεοαγγείων»
Η φλεβική απόφραξη προκαλεί συχνά προβλήματα στην αιμάτωση (και οξυγόνωση) του ματιού. Αυτά τα προβλήματα οδηγούν στην ανάπτυξη παθολογικών νεοαγγείων που αιμορραγούν εύκολα μέσα στο υαλοειδές, τη διαυγή ζελατινούχο ουσία που πληρεί το εσωτερικό του ματιού. Οι αιμορραγίες αυτές γίνονται αντιληπτές ως «μυγάκια» ή και μεγάλα «σύννεφα» που ελαττώνουν την όραση. Σε περισσότερο προχωρημένα στάδια νεοαγγείωσης τα παθολογικά αγγεία μπορούν να προκαλέσουν έλξεις και τελικά αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς.
Οφθαλμικός πόνος
Σε βαριές περιπτώσεις φλεβικής απόφραξης παθολογικά νεοαγγεία αναπτύσσονται στο μπροστινό μέρος του ματιού προκαλώντας νεοαγγειακό γλαύκωμα, μια επώδυνη δηλαδή αύξηση της πίεσης του ματιού.
Διάγνωση φλεβικής απόφραξης του αμφιβληστροειδούς
Ο οφθαλμίατρος σας μπορεί να διαγνώσει μια φλεβική απόφραξη μετά από μια εξέταση του βυθού του ματιού (βυθοσκόπηση). Συμπληρωματικά μπορεί να χρησιμοποιήσει κάποιες ειδικές εξετάσεις, όπως είναι η φλουοραγγειογραφία ή η οπτική τομογραφία συνοχής (OCT).
Θεραπεία φλεβικής απόφραξης του αμφιβληστροειδούς
Παρότι δεν επιτυγχάνεται ίαση στις φλεβικές αποφράξεις του αμφιβληστροειδούς, σε ορισμένες περιπτώσεις είναι δυνατή η αποκατάσταση των επιπλοκών της νόσου. Ο οφθαλμίατρος σας θα σας προτείνει κάποια απ’τα ακόλουθα:
εφαρμογή laser για την αποκατάσταση του οιδήματος ή την υποστροφή των νεοαγγείων.
ενδουαλοειδική έγχυση κορτιζόνης ή παραγόντων αντι-VEGF
Είναι δυνατόν να προλάβουμε μια φλεβική απόφραξη, εφόσον ελέγξουμε τους παράγοντες κινδύνου που αναφέραμε προηγουμένως (π.χ. υπέρταση, διαβήτης, κάπνισμα, υπερλιπιδαιμία, γλαύκωμα κ.λ.π.)
O σακχαρώδης διαβήτης μπορεί να επηρεάσει την όραση σας
Εάν έχετε σακχαρώδη διαβήτη (ΣΔ) το σώμα σας δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει και να αποθηκεύσει γλυκόζη (σάκχαρο) με τον κατάλληλο τρόπο. Υψηλά επίπεδα γλυκόζης προκαλούν βλάβες στα αγγεία του αμφιβληστροειδούς, του φωτοευαίσθητου χιτώνα που πληρεί το πίσω μέρος του ματιού. Οι βλάβες αυτές στοιχειοθετούν την διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια.
Τύποι διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας
Υπάρχουν δύο τύποι αμφιβληστροειδοπάθειας: Μη παραγωγική (υποστρώματος) και Παραγωγική.
Η μη παραγωγική (υποστρώματος) αμφιβληστροειδοπάθεια είναι μια πρώιμη μορφή οφθαλμοπάθειας. Στο στάδιο αυτό μικρά αγγεία του αμφιβληστροειδούς διαρρέουν αίμα ή υγρό. Τα αιματικά αυτά στοιχεία που διαρρέουν έχουν ως επακόλουθο το οίδημα (πάχυνση) του αμφιβληστροειδούς και τον σχηματισμό εναποθέσεων που καλούνται εξιδρώματα.
Πολλοί ασθενείς με ΣΔ έχουν ήπια μη παραγωγική αμφιβληστροειδοπάθεια, η οποία δεν επηρεάζει την όρασή τους. Όταν αυτή επηρεαστεί αυτό είναι αποτέλεσμα οιδήματος της ωχράς κηλίδας ή ισχαιμίας της ωχράς.
Οίδημα της ωχράς κηλίδας καλείται η πάχυνση στην περιοχή της ωχράς, της κεντρικής περιοχής του αμφιβληστροειδούς που είναι υπεύθυνη για την ευκρινή μας όραση. Η πάχυνση προκαλείται από τη διαρροή αιματικών στοιχείων από τα μικρά αγγεία του αμφιβληστροειδούς. Αποτελεί τη συνηθέστερη αιτία απώλεια της όρασης σε ασθενείς με ΣΔ. Η απώλεια αυτή μπορεί να είναι ήπια ή περισσότερο σημαντική, ακόμη όμως και στις πιο προχωρημένες περιπτώσεις διατηρείται η περιφερική όραση.
Ισχαιμία της ωχράς κηλίδας καλείται η απόφραξη των μικρών αγγείων του αμφιβληστροειδούς (τριχοειδών) στη περιοχή που εξυπηρετεί την ευκρινή μας όραση. Καθώς η ωχρά κηλίδα δεν δέχεται ικανοποιητική αιμάτωση μεγάλο μέρος της κεντρικής όρασης χάνεται.
Στο στάδιο της παραγωγικής αμφιβληστροειδοπάθειας παθολογικά νεοαγγεία αναπτύσσονται στην επιφάνεια του αμφιβληστροειδούς ή του οπτικού νεύρου. Βασική αιτία του παραγωγικού αυτού σταδίου είναι η εκτεταμένη απόφραξη των φυσιολογικών αγγείων του αμφιβληστροειδούς, η οποιά συνεπάγεται μειωμένη αιμάτωση των φωτουποδοχέων. Ο αμφιβληστροειδής αντιδρά στις συνθήκες μειωμένης αιμάτωσης με την ανάπτυξη παθολογικών νεοαγγείων στη προσπάθεια του να παράσχει αίμα και οξυγόνο στις περιοχές που ισχαιμούν.
Δυστυχώς, τα νεοαγγεία όχι μόνο δεν επαρκούν ως προς την αιμάτωση του αμφιβληστροειδούς, αλλά και προκαλούν πλήθος άλλων προβλημάτων. Αφενός αιμορραγούν, αφετέρου συνοδεύονται συχνά από ουλώδη ιστό με επακόλουθη ελκτική αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς.
Συνοπτικά, η παραγωγική αμφιβληστροειδοπάθεια μπορεί να επηρεάσει την όραση με τους ακόλουθους τρόπους: Αιμορραγία υαλοειδούς: Τα εύθρυπτα νεοαγγεία συχνά αιμορραγούν μέσα στο υαλοειδές, μια ζελατινούχο ουσία που πληρεί το εσωτερικό του ματιού. Εάν η υαλοειδική αιμορραγία είναι περιορισμένη, οι ασθενείς βλέπουν κάποια «μυγάκια» ή «τρίχες» εντός του οπτικού τους πεδίου. Μια εκτεταμένη όμως αιμορραγία μπορεί να θολώσει εξ’ολοκλήρου την όραση. Ανάλογα με τη πυκνότητα της αιμορραγίας, αυτή μπορεί να απορροφηθεί εντός ορισμένων εβδομάδων ή μηνών. Εάν το αιμάτωμα δεν απορροφηθεί μέσα σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα πιθανόν να συστηθεί επέμβαση υαλοειδεκτομής (βιτρεκτομής). Η υαλοειδική αιμορραγία καθ’αυτή δεν προκαλεί μόνιμη απώλεια της όρασης. Όταν απορροφηθεί το αίμα η όραση επανέρχεται στα πρωτύτερα επίπεδα εφόσον η περιοχή της ωχράς παραμένει λειτουργική.
Ελκτική αποκόλληση αμφιβληστροειδούς: Στα πλαίσια του παραγωγικού σταδίου η ανάπτυξη των νεοαγγείων συχνά συνοδεύεται από την εμφάνιση ουλώδους ιστού που προκαλεί έλξεις στον υποκείμενο αμφιβληστροειδή. Οι έλξεις αυτές προκαλούν παραμορφώσεις στη κεντρική όραση και μπορούν να προκαλέσουν σοβαρή απώλεια της όρασης εφόσον συνοδεύονται από αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς.
Νεοαγγειακό γλαύκωμα: Εκτεταμένη απόφραξη των αγγείων του αμφιβληστροειδούς προκαλεί την ανάπτυξη νεοαγγείων στην επιφάνεια της ίριδας (έγχρωμο τμήμα του ματιού), τα οποία αποκλείουν τη παροχέτευση του υγρού προς το εξωτερικό του ματιού. Η επακόλουθη αύξηση της πίεσης εντός του ματιού καλείται νεοαγγειακό γλαύκωμα, και αποτελεί μια σοβαρή πάθηση του ματιού και ιδιαίτερα του οπτικού νεύρου.
Διάγνωση της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας
Η πλήρης οφθαλμολογική εξέταση που περιλαμβάνει τη βυθοσκόπηση αποτελεί το καλύτερο διαγνωστικό μέσο στη διάθεση του οφθαλμιάτρου σας. Αυτή συμπληρώνεται από μια εξέταση φλουοραγγειογραφίας, ένα ειδικό test που χαρτογραφεί τη κατάσταση των αγγείων του αμφιβληστροειδούς μετά από ενδοφλέβια έγχυση μιας σκιαγραφικής ουσίας. Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται η οπτική τομογραφία συνοχής (OCT), μια εξειδικευμένη μέθοδος απεικόνισης της περιοχής της ωχράς κηλίδας που δίνει σημαντικές πληροφορίες στον ιατρό σας για την πορεία της νόσου.
Θεραπεία της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας
Η καλύτερη μέθοδος αντιμετώπισης της πάθησης είναι η πρόληψη της εμφάνισής της. Πολυκεντρικές μελέτες έχουν δείξει πως αυστηρή ρύθμιση της γλυκόζης μειώνει τον μακροχρόνιο κίνδυνο απώλειας όρασης από διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια. Ταυτόχρονα, η φαρμακευτική αντιμετώπιση υπέρτασης ή υπερλιπιδαιμίας συντελεί στη διατήρηση της όρασης των ασθενών με ΣΔ.
Εφαρμογές laser: Προτείνεται συχνά για την αντιμετώπιση ασθενών με οίδημα της ωχράς, παραγωγική αμφιβληστροειδοπάθεια και νεοαγγειακό γλαύκωμα. Για το οίδημα της ωχράς το laser εστιάζεται στη κεντρική περιοχή του αμφιβληστροειδούς για να περιορίσει τη διαρροή υγρού. Πρωταρχικός στόχος της θεραπείας είναι η σταθεροποίηση της όρασης. Σπανίως ασθενείς με θολή όραση λόγω οιδήματος επανακτούν απολύτως φυσιολογική όραση, κάποιοι όμως απολαμβάνουν μια σχετική βελτίωση. Για το παραγωγικό στάδιο της οφθαλμοπάθειας το laser εστιάζεται στην περιφέρεια του αμφιβληστροειδούς μακριά από την ωχρά κηλίδα. Η εφαρμογή αυτή προκαλεί υποστροφή των νεοαγγείων και συχνά προλαμβάνει την μελλοντική τους ανάπτυξη. Συχνά το laser επαναλαμβάνεται με σκοπό τη πρόληψη αιμορραγιών και ανάπτυξης ελκτικών φαινομένων. Δεν θεραπεύει τη διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, παρά προλαμβάνει σε μεγάλο βαθμό κάποιες από τις παραγωγικές επιπλοκές της νόσου.
Υαλοειδεκτομή (Βιτρεκτομή): Σε προχωρημένα στάδια διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας συχνά προτείνεται βιτρεκτομή. Κατά τη διάρκεια αυτής της μικροχειρουργικής επέμβασης το αιμοβριθές υαλοειδές αφαιρείται και αντικαθίσταται από ένα διαυγές διάλυμα. Η βιτρεκτομή συχνά προλαμβάνει μελλοντικές αιμορραγίες καθώς αφαιρούνται ή καυτηριάζονται τα παθολογικά νεοαγγεία. Σε περιπτώσεις κατά τις οποίες συνυπάρχει αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς η βιτρεκτομή εφαρμόζεται το νωρίτερο δυνατό, έτσι ώστε να αποκατασταθεί η ανατομία του βυθού ταχύτατα και να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό λειτουργικό αποτέλεσμα.
Φαρμακευτική θεραπεία: Τα τελευταία χρόνια έχουν εφαρμοστεί με σχετική επιτυχία ενδοβόλβιες ενέσεις κορτιζόνης (τριαμσινολόνη) για την αντιμετώπιση του διαβητικού οιδήματος της ωχράς. Αυτές συχνά συνδυάζονται με εφαρμογή laser προκειμένου να επιτευχθεί ένα παρατεταμένο θεραπευτικό αποτέλεσμα. Επίσης εφαρμόζονται ενδοβόλβιες ενέσεις παραγόντων κατά του VEGF – μιας πρωτείνης που «μεσολαβεί» στην εμφάνιση της διαρροής και την ανάπτυξη των νεοαγγείων. Ο ακριβής ρόλος που θα έχουν οι παράγοντες αυτοί για την αντιμετώπιση της αμφιβληστροειδοπάθειας αποτελεί αντικείμενο εξελισσόμενων πολυκεντρικών μελετών. Φαίνεται πως η συνδυασμένη θεραπευτική παρέμβαση (laser, αντι-VEGF φαρμακοθεραπεία, υαλοειδεκτομή) όταν εφαρμόζεται σε εξατομικευμένη βάση, ανάλογα δηλαδή με το ειδικό πρόβλημα του κάθε ασθενούς, έχει και τα καλύτερα αποτελέσματα.
Η απώλεια της όρασης μπορεί να προληφθεί
Ο κίνδυνος απώλειας της όρασης από διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια μειώνεται σημαντικά με την αυστηρή ρύθμιση της γλυκόζης του αίματος. Μεταξύ των ασθενών που παρακολουθούνται με διαβητική οφθαλμοπάθεια μόνο ένα μικρό ποσοστό οδηγείται σε νομική τύφλωση. Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση του προβλήματος είναι ο καλύτερος τρόπος διατήρησης της όρασης.
Πότε πρέπει να προγραμματίσουμε οφθαλμολογική εξέταση
Ασθενείς με ΣΔ πρέπει να εξετάζονται από οφθαλμίατρο τουλάχιστον μία φορά το χρόνο. Πιο συχνές επισκέψεις πιθανόν να χρειαστούν ανάλογα με την έκταση και το στάδιο της πάθησης.
Το κυστοειδές οίδημα της ωχράς είναι μια πάθηση του αμφιβληστροειδούς, του φωτοευαίσθητου χιτώνα που πληρεί το εσωτερικό του ματιού. Ο αμφιβληστροειδής μετατρέπει το φωτεινό ερέθισμα σε ηλεκτρικό σήμα το οποίο διαβιβάζεται μέσω του οπτικού νεύρου στον εγκέφαλο, όπου γίνεται η αποκωδικοποίηση του σήματος και η μετάφρασή του σε εικόνα. Το κυστοειδές οίδημα της ωχράς συμβαίνει όταν αθροιστεί υγρό εντός του αμφιβληστροειδούς στην περιοχή της ωχράς κηλίδας που είναι υπεύθυνη για την ευκρινή μας όραση. Αυτή η συλλογή υγρού σε «κυστεοειδείς» χώρους έχει ως αποτέλεσμα την πάχυνση (οίδημα) του αμφιβληστροειδούς στην ευαίσθητη αυτή περιοχή του ματιού μας.
Συμπτώματα του κυστοειδές οιδήματος της ωχράς
Το συνηθέστερο σύμπτωμα του ΚΟΩ είναι η θόλωση ή / και παραμόρφωση της κεντρικής όρασης. Το κυστοειδές οίδημα της ωχράς δεν επηρεάζει τη περιφερική όραση. Συνοδό σύμπτωμα μπορεί να είναι αίσθηση «σκοτεινής» όρασης ή ευαισθησία στο φώς. Ορισμένες φορές, ιδιαίτερα στα πρώιμά του στάδια, το κυστοειδές οίδημα της ωχράς είναι παρόν χωρίς συνοδό απώλεια όρασης. Ο οφθαλμίατρος σας μπορεί να διαγνώσει κυστοειδές οίδημα της ωχράς μετά από προσεκτική εξέταση του βυθού του ματιού (αμφιβληστροειδούς), συνήθως σε συνδυασμό με κάποιες ειδικές εξετάσεις όπως είναι η φλουοραγγειογραφία και η οπτική τομογραφία συνοχής (OCT).
Αιτίες πρόκλησης του κυστοειδές οιδήματος της ωχράς
Αν και ο ακριβής μηχανισμός εμφάνισης του κυστοειδές οίδημα της ωχράς παραμένει αδιευκρίνιστος, το κυστοειδές οίδημα της ωχράς σχετίζεται με τις ακόλουθες παθήσεις:
απόφραξη φλέβας αμφιβληστροειδούς
ραγοειδίτιδα (φλεγμονή εντός του ματιού)
διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια
οφθαλμικό τραύμα
προηγηθέν οφθαλμολογικό χειρουργείο
ανεπιθύμητες ενέργειες φαρμάκων
Πιο συχνά συμβαίνει μετά από εγχείρηση καταρράκτη. Υπολογίζεται ότι περίπου το 3% των ασθενών που υποβάλλονται σε εγχείρηση καταρράκτη θα παρουσιάσουν μειωμένη όραση λόγω ΚΟΩ, συνήθως εντός λίγων μηνών μετά το χειρουργείο. Αν το ένα μάτι παρουσιάσει κυστοειδές οίδημα της ωχράς μετεγχειρητικά τότε στατιστικά ο κίνδυνος εμφάνισης ΚΟΩ στο άλλο μάτι είναι υψηλός και προσεγγίζει σε κάποιες μελέτες το 50%.
Θεραπεία του κυστοειδές οιδήματος της ωχράς
Η θεραπεία περιλαμβάνει συνήθως κάποια από τα ακόλουθα:
αντιφλεγμονώδη φάρμακα που περιλαμβάνουν κολλύρια, χάπια ή και ενέσεις κορτιζόνης (περιβολβικά ή και ενδοβολβικά)
εφαρμογή laser προκειμένου να σταματήσει η «διαρροή» των παθολογικών αγγείων
επέμβαση βιτρεκτομής
Ευτυχώς οι περισσότεροι ασθενείς με κυστοειδές οίδημα της ωχράς επανακτούν μεγάλο μέρος της όρασης τους με τη σωστή αγωγή. Αυτό συμβαίνει σταδιακά, σε μια προοπτική μηνών.
Η αλματώδης πρόοδος της Νεογνολογίας έχει καταστήσει δυνατή την επιβίωση ιδιαιτέρως πρόωρων νεογνών. Δυστυχώς, τα πρόωρα αυτά νεογνά έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης Aμφιβληστροειδοπάθεια της Προωρότητας.
Τι είναι η Aμφιβληστροειδοπάθεια της Προωρότητας
Είναι μια πάθηση του αμφιβληστροειδούς, του χιτώνα που πληρεί το εσωτερικό του οφθαλμού. Πρόκειται – κατ’ ουσία – για μια διαταραχή της ανάπτυξης του δικτύου των αγγείων του αμφιβληστροειδούς με δυνητικά καταστροφικές συνέπειες για την μετέπειτα οπτική λειτουργία του οφθαλμού. Αφορά πρόωρα νεογνά με βάρος γέννησης < 1250 g και εβδομάδων κύησης < 32 (τελειόμηνη θεωρείται κύηση διάρκειας 38-42 εβδομάδων). Η Aμφιβληστροειδοπάθεια της Προωρότητας αφορά συνήθως και στους δύο οφθαλμούς και αποτελεί μια απ’ τις συνηθέστερες αιτίες παιδικής τύφλωσης παγκοσμίως. Στις ΗΠΑ υπολογίζονται περίπου 3.9 εκατομμύρια γεννήσεις ετησίως, απ’ τις οποίες 28.000 αφορούν πρόωρα νεογνά με βάρος γέννησης που δεν ξεπερνά τα 1250 g. Περίπου 15.000 από αυτά τα νεογνά εμφανίζουν σε κάποιο βαθμό Aμφιβληστροειδοπάθεια της Προωρότητας. Σοβαρότερη Aμφιβληστροειδοπάθεια της Προωρότητας που χρειάζεται θεραπεία εμφανίζουν 1.500 νεογνά, από τα οποία τελικά 500 νεογνά αναπτύσσουν νομική τύφλωση κάθε χρόνο στις ΗΠΑ.
Η Aμφιβληστροειδοπάθεια της Προωρότητας εμφανίζει 5 διαδοχικά στάδια βαρύτητας. Στα στάδια 1-2 η ανώμαλη ανάπτυξη των αγγείων του αμφιβληστροειδούς είναι ήπια έως μέτρια και συχνά υποστρέφει χωρίς θεραπεία και χωρίς μακροπρόθεσμες επιπλοκές για τον αναπτυσσόμενο οφθαλμό. Στο στάδιο 3 η ανώμαλη ανάπτυξη του αγγειακού δικτύου είναι σοβαρή, με την εμφάνιση παθολογικών νεοαγγείων που συχνά αιμορραγούν ή/και οδηγούν σε εμφάνιση ουλώδους ιστού. Εφόσον δεν εφαρμοστεί εγκαίρως η κατάλληλη θεραπεία στο στάδιο αυτό οι πιθανότητες εξέλιξης της Aμφιβληστροειδοπάθειας της Προωρότητας είναι ανεπίτρεπτα υψηλές. Στα όψιμα στάδια 4 και 5 εμφανίζεται πλέον αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς με σημαντικά χαμηλότερη πρόγνωση ως προς τη μακροπρόθεσμη όραση των νεαρών ασθενών.
Αιτίες πρόκλησης της Aμφιβληστροειδοπάθειας της Προωρότητας, δυνατότητα πρόληψης
Είναι μια πολυπαραγοντική πάθηση. Φαίνεται πως η πρώιμη μεταβολή του μικροπεριβάλλοντος οξυγόνωσης του αναπτυσσόμενου οφθαλμού, απ’ τις συνθήκες χαμηλής οξυγόνωσης ενδομητρίως στις συνθήκες υψηλής οξυγόνωσης του μαιευτηρίου επηρεάζει κριτικά την μετέπειτα ωρίμανση των αγγείων του αμφιβληστροειδούς. Συγκεκριμένα φαίνεται πως διακόπτεται αιφνίδια η ομαλή ανάπτυξη των αγγείων προς τη περιφέρεια του αμφιβληστροειδούς με επακόλουθη δημιουργία παθολογικών νεοαγγείων και στοιχείων ουλοποίησης, καθώς και όψιμα την εμφάνιση αποκόλλησης του αμφιβληστροειδούς. Στην ανώμαλη αυτή εξέλιξη του αγγειακού δικτύου φαίνεται πως διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο αυξητικοί παράγοντες που εκκρίνονται εντός της οφθαλμικής κοιλότητας (VEGF, ερυθροποιητίνη κ.ά).
Εκτός από το χαμηλό βάρος γέννησης και τη μικρή διάρκεια κύησης μελέτες αναδεικνύουν πληθώρα παραγόντων κινδύνου εμφάνισης σοβαρής Aμφιβληστροειδοπάθειας της Προωρότητας. Κοινός παρονομαστής όλων αποτελεί η συστηματική «επιβάρυνση» του πρόωρου νεογνού στη μονάδα θεραπείας. Ιστορικό αναιμίας, μεταγγίσεων αίματος, εγκεφαλικής αιμορραγίας, λοίμωξης και αναπνευστικών προβλημάτων αποτελεί – ξεχωριστά ή/και σε συνδυασμό – παράγοντα κινδύνου Aμφιβληστροειδοπάθεια της Προωρότητας . Ένας θεμελιώδης, δυνητικά τροποποιήσιμος, παράγοντας κινδύνου είναι η χορήγηση οξυγόνωσης του νεογνού στη μονάδα νοσηλείας. Φαίνεται πως η υπεροξυγόνωση του νεογνού διαδραματίζει κριτικό ρόλο στην άρση της ομαλής ωρίμανσης των αγγείων του οφθαλμού και στη μετέπειτα εξέλιξη της Aμφιβληστροειδοπάθειας της Προωρότητας. Τα τελευταία χρόνια εφαρμόζονται νεότεροι αλγόριθμοι οξυγόνωσης στις μονάδες νοσηλείας προώρων, γεγονός που έχει συντελέσει στη μερική, έστω, αναχαίτιση της Aμφιβληστροειδοπάθειας της Προωρότητας στις αναπτυγμένες χώρες.
Η πρόληψη λοιπόν της Aμφιβληστροειδοπάθειας της Προωρότητας κινείται σε δύο άξονες. Αφ’ενός προλαμβάνοντας τη γέννηση ελλιποβαρών πρόωρων νεογνών, και αφ’ετέρου περιορίζοντας τους παράγοντες κινδύνου μέσα στη μονάδα νοσηλείας των νεογνών. Πέραν τούτου, έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της πάθησης αυτής στα πρώιμα στάδιά της προλαμβάνει τα όψιμα στάδια της πάθησης.
Θεραπεία της Aμφιβληστροειδοπάθειας της Προωρότητας
H πιο αποδοτική θεραπεία είναι η εφαρμογή diode laser φωτοπηξίας (ή/και κρυοπηξίας) στον περιφερικό ανάγγειο αμφιβληστροειδή προκειμένου να υποστραφεί η ανάπτυξη των παθολογικών νεοαγγείων. Πρόκειται για μια θεραπευτική παρέμβαση που μειώνει τουλάχιστον κατά 50% τη πιθανότητα σοβαρής απώλειας όρασης. Αποδίδει βεβαίως μόνο εφόσον εφαρμοστεί στο κατάλληλο χρονικό σημείο πριν την όψιμη εμφάνιση αποκόλλησης του αμφιβληστροειδούς. Στα στάδια 4 και 5 της Aμφιβληστροειδοπάθειας της Προωρότητας εφαρμόζονται τεχνικές μικροχειρουργικής του οφθαλμού (υαλοειδεκτομή ή/και ένθεση σκληρικού μοσχεύματος) με καλύτερα αποτελέσματα πλέον σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν, συνολικά όμως η πρόγνωση για ουσιαστική λειτουργική αποκατάσταση των οφθαλμών αυτών παραμένει φτωχή. Τελευταία εφαρμόζεται στα πλαίσια κλινικών ερευνητικών αλλά και «παρηγορητικών» πρωτοκόλλων ενδοφθάλμια φαρμακοθεραπεία με τη χρήση παραγόντων που αναστέλλουν την ανάπτυξη των νεοαγγείων (κατά του VEGF) με ή χωρίς ταυτόχρονη laser φωτοπηξία. Είναι μια προσέγγιση με σαφή παθοφυσιολογική βάση, η οποία όμως απαιτεί πιστοποίηση μέσω κλινικών ερευνών (που βρίσκονται εν εξελίξει).
Συμπερασματικά, η Aμφιβληστροειδοπάθεια της Προωρότητας αποτελεί μια πάθηση των πρόωρων νεογνών χαμηλού βάρους για τη καταπολέμηση της οποίας απαιτείται συντονισμένη διαγνωστική και θεραπευτική προσέγγιση από πλευράς νεογνολόγου και εξειδικευμένου οφθαλμιάτρου. Κάθε νεογνό υψηλού κινδύνου (βάρος < 1250 , εβδομάδες κύησης < 32) πρέπει να υποβάλλεται σε αυστηρά προκαθορισμένο πρωτόκολλο βυθοσκόπησης και σε θεραπεία εφόσον πληρεί συγκεκριμένα κλινικά κριτήρια. Το παράδοξο είναι πως παρότι η νεογνολογική και οφθαλμολογική φροντίδα έχουν προοδεύσει σημαντικά σε σχέση με το 1942, οπότε και περιγράφηκε για πρώτη φορά η Aμφιβληστροειδοπάθεια της Προωρότητας , οι δυνατότητες πλέον επιβίωσης υπερβολικά ελλιποβαρών πρόωρων νεογνών, μια κατάκτηση της Παιδιατρικής των τελευταίων δεκαετιών, έχουν ανυψώσει τον πήχυ όσον αφορά τη βαρύτητα της σημερινής Aμφιβληστροειδοπάθειας της Προωρότητας . Οι προσπάθειες αναχαίτισής της συνεχίζονται πλέον με εκθετικό ρυθμό παγκοσμίως.
Η ωχρά κηλίδα είναι η κεντρική περιοχή του φωτοευαίσθητου χιτώνα που πληρεί το εσωτερικό του ματιού – του αμφιβληστροειδούς.
Το φως εστιάζεται στον αμφιβληστροειδή χιτώνα του οφθαλμού, μετατρέπεται σε ηλεκτρικό σήμα και διαβιβάζεται στον εγκέφαλο, όπου «μεταφράζεται» σε εικόνα. Η ωχρά κηλίδα είναι η κεντρική περιοχή που είναι υπεύθυνη για την ευκρινή όραση.
Πώς προκαλείται οπή στην ωχρά κηλίδα
Το εσωτερικό του ματιού πληρείται από μια διάφανη ζελατινούχο ουσία που καλείται υαλοειδές. Με τη πάροδο της ηλικίας το υαλοειδές ρευστοποιείται και απομακρύνεται από τον υποκείμενο αμφιβληστροειδή (αποκόλληση του υαλοειδούς). Σπανίως η πρόσφυση του υαλοειδούς στην ωχρά κηλίδα είναι τέτοια που δεν επιτρέπει την ομαλή αποκόλληση του από την ευαίσθητη αυτή περιοχή. Τα ελκτικά αυτά φαινόμενα έχουν συχνά ως επακόλουθο το σχίσιμο του αμφιβληστροειδούς στην ωχρά και την εμφάνιση της οπής. Άλλες αιτίες οπής της ωχράς αποτελούν τραύματα του οφθαλμού και χρόνιο οίδημα της ωχράς.
Συμπτώματα της οπής της ωχράς κηλίδας
Στα πρώιμα στάδια της πάθησης η κεντρική σας όραση εμφανίζει θολερότητα και παραμορφώσεις. Σε μετέπειτα στάδια εμφανίζεται ένα τυφλό σημείο (κεντρικό σκότωμα) στο κέντρο της όρασης που παρεμποδίζει τόσο τη κοντινή, όσο και τη μακρινή σας όραση. Είναι βέβαια σημαντικό να καταλάβετε ότι ακόμη και αν η ωχρά κηλίδα καταστραφεί ολοσχερώς δεν θα χάσετε εξ’ολοκλήρου την όραση σας. Η περιφερική όραση παραμένει ως επί το πλείστον ανεπηρέαστη.
Διάγνωση της οπής της ωχράς κηλίδας
O οφθαλμίατρος σας θα διαγνώσει οπή στην ωχρά κηλίδα με βυθοσκόπηση, με επισκόπηση δηλαδή του αμφιβληστροειδούς χρησιμοποιώντας ειδικά μηχανήματα. Συμπληρωματικά εφαρμόζεται η οπτική τομογραφία συνοχής (OCT), μια μέθοδος απεικόνισης της ωχράς κηλίδας με εξαιρετική ευκρίνεια. Στο Athens Vision χρησιμοποιούμε τελευταίας γενιάς οπτική τομογραφία (spectral OCT) προκειμένου να «χαρτογραφήσουμε» τις παθήσεις της ωχράς κηλίδας με τη μέγιστη δυνατή ευκρίνεια.
Θεραπεία της οπής της ωχράς κηλίδας
Η βιτρεκτομή αποτελεί την πιο αποτελεσματική μέθοδο αντιμετώπισης της πάθησης. Κατα τη διάρκεια αυτής της μικροχειρουργικής επέμβασης αφαιρείται το μεγαλύτερο μέρος του υαλοειδούς που προκαλεί έλξεις στην ευαίσθητη περιοχή της ωχράς. Αυτό αντικαθίσταται από ένα ειδικό μείγμα αερίου που «ταμπονάρει» εκ των έσω την οπή για την άμεση μετεγχειρητική περίοδο. Προκειμένου να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα πρέπει ο ασθενής να διατηρεί πρηνή θέση του κεφαλιού τις πρώτες 5-7 μετεγχειρητικές ημέρες έτσι ώστε το αέριο να βρίσκεται σε διαρκή επαφή με την ωχρά κηλίδα. Το αέριο προοδευτικά απορροφάται απ’τον οφθαλμό και αντικαθίσταται απ’το υγρό που παράγεται απ’ το ίδιο το μάτι. Στο Athens Vision εφαρμόζονται οι πλέον σύγχρονες χειρουργικές τεχνικές που περιλαμβάνουν «ελάχιστα επεμβατική» βιτρεκτομή χωρις τη χρήση ραμμάτων, εφόσον βεβαίως πληρούνται οι απαραίτητες συνθήκες ασφάλειας.
Εφόσον κλείσει η οπή της ωχράς ο οφθαλμός προοδευτικά επανακτά μέρος της χαμένης του όρασης. Το τελικό αποτέλεσμα εξαρτάται τόσο απ’ τα ιδιαίτερα ανατομικά χαρακτηριστικά της βλάβης (μέγεθος), όσο και απ’ τη χρονιότητα της βλάβης. Η όραση δεν επανέρχεται πλήρως στα προ της βλάβης επίπεδα.
Κίνδυνοι της βιτρεκτομής για οπή της ωχράς κηλίδας
Μερικοί απ’ τους κινδύνους είναι οι ακόλουθοι:
Λοίμωξη
Αιμορραγία
Αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς
Οφθαλμική υπερτονία (υψηλή πίεση)
Καταρρακτογένεση
Είναι σημαντικό να συζητήσετε με τον οφθαλμίατρο σας όλα τα μειονεκτήματα αλλά και πλεονεκτήματα της βιτρεκτομής προκειμένου να σχεδιάσετε τη καλύτερη δυνατή θεραπευτική προσέγγιση για τη περίπτωση σας.
Η πλήρης οφθαλμολογική εξέταση που περιλαμβάνει τη βυθοσκόπηση αποτελεί το καλύτερο διαγνωστικό μέσο στη διάθεση του οφθαλμιάτρου σας. Αυτή συμπληρώνεται από μια εξέταση φλουοραγγειογραφίας, ένα ειδικό test που χαρτογραφεί τη κατάσταση των αγγείων του αμφιβληστροειδούς μετά από ενδοφλέβια έγχυση μιας σκιαγραφικής ουσίας. Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται η οπτική τομογραφία συνοχής (OCT), μια εξειδικευμένη μέθοδος απεικόνισης της περιοχής της ωχράς κηλίδας που δίνει σημαντικές πληροφορίες στον ιατρό σας για την πορεία της νόσου.
